Είναι γνωστό ότι τις γιορτινές ημέρες των Χριστουγέννων εμφανίζονται κάτι μικρά «τερατάκια»,που δημιουργούν «ατσαλιές» στα νοικοκυριά…Πρόκειται βέβαια για μια παγανιστική λαϊκή δοξασία, που καμμιά σχέση δεν έχει με την πραγματικότητα.
Οι καλικάντζαροι ήταν δαιμονικά όντα, που περιφέρονταν στη γη το δωδεκαήμερο από τα Χριστούγεννα μέχρι των Φώτων ,με κοινό χαρακτηριστικό τη δυσμορφία. Είχαν δηλαδή
Φιλόλογος – Ιστορικός
Πρόεδρος της Ι.Λ.Ε.Α.
διάφορα «κουσούρια», π.χ. ένα πόδι ανθρώπινο, ένα γαϊδάρου, σώμα μικρού σκύλου, πρόσωπο αρουραίου, ουρά μεγάλη ,νύχια γαμψά, τριχωτά, με μάτια κόκκινα και άγρια, πολύ ευκίνητα που μπορούσαν να αναρριχώνται στους τοίχους των σπιτιών και να μπαίνουν από την καμινάδα(γι αυτό και ήσαν μουντζούρικα) μέσα στα σπίτια! ΄Εψαχναν να βρούν χοιρινό κρέας, γιατί το αγαπούσαν ιδιαίτερα,καθώς όλα τα σπίτια είχαν,αφού ήταν η εποχή που έσφαζαν τα χοιρινά τους οι χωρικοί, για να φάνε τις γιορτινές μέρες και να κάνουν παστο(τσιγαρίδες).Επίσης τους άρεσαν τα γλυκά, οι κουραμπιέδες, οι δίπλες, τα μελομακάρονα…Κι αφού έτρωγαν και εχόρταιναν τα υπόλοιπα τα μίαιναν με ούρα! Αλλά τους άρεσε να κάνουν και άλλες ζημιές,όπως να σκουρπούν τα αλεύρι, να χύνουν νερό, να ουρούν στη στάχτη του τζακιού….ακόμα και να δέρνουν και πνίγουν – ανθρώπους, εάν τους συναντούσαν και τους έπαιρναν και τη φωνή! Για διάφορους λόγους έγιναν έτσι ,π.χ. έφταιξε η κακιά του μοίρα, ήσαν άγγελοι αδύναμοι,κλπ..
Οι καλικάντζαροι κατοικούν στον ΄Αδη κατά τη λαϊκή δοξασία και «ροκανίζουν» το στύλο της Γης! Και ανεβαίνουν στη Γη με τον αρχηγό τους τον Μαντρακούκο,τις ημέρες των Χριστουγέννων,γιατί τότε υπάρχουν πολλά φαγητά και λυκά, που μοσχομυρίζουν και τους «σπάνε τη μύτη». Την ημέρα κρύβονται στους μύλους, που είναι το «άσυλό» τους και σκορπούν τη νύχτα..Οι νοικοκυραίοι το ξέρουν ότι θάρθουν οι καλικάτζαροι και…παίρνουν τα μέτρα τους! Τους «καλοπιάνουν» με σκορπίζοντας παντού γλυκά και λουκάνικα χοιρινά. Αλλά τους «ξορκίζουν» κιόλας, με αγιασμό, με σταυρό στην πόρτα ,με χαϊμαλιά. Με μαχαίρια κλπ. Αλλά τους ζεματάνε και με καυτό λάδι, αν τους πιάσουν. Αν πιάσουν κάποιον καλικάντζαρο –πράγμα δύσκολο- τον δένουν με κόκκινο νήμα.. Κυκλοφορούν βέβαια πάντα νύχτα ..
Το 1821, παραμονές της Επανάστασης, στη Σάμο –όπως και σε όλα τα νησιά- όλοι ήσαν ανάστατοι, καθώς προετοιμάζονταν για πόλεμο..Αλλά είχαν αναπτυχθεί και φατρίες ,που δεν ήθελαν να επαναστατήσουν. Αυτοί ήσαν «Οι καλικάντζαροι» πού συσκέπτονταν νύχτα και οι «Καρμανιόλοι», που ήσαν άμθρωποι των λαϊκών τάξεων ,που επιζητούσαν το Δίκαιο και τίμια διοίκηση. Γνωστός αρχηγός τους ήταν ο κατόπιν αγωνιστής Λυκούργος Λογοθέτης, ο οποίος μυήθηκε αργότερα στη Φιλική Εταιρεία και πρόσφερε πολλά κατά τη διάρκεια του Αγώνα..
Το κόμμα των Καλικατζάρων δημιουργούσε πολλά προβλήματα την εποχή εκείνη, αλλά στο τέλος εντάχτηκε και αυτό στον Αγώνα, μέχρι το 1834, που η Σάμος έγινε υποτελής στους τούρκους.
ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ
Βάνα Μπεντεβή
Από την εφημερίδα “ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ”