Oι τρεις Ιεράρχες, ο Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Ιωάννης ο Χρυσορρήµων ή Χρυσόστοµος, πρότυπα και καθοδηγητές της Ελληνοχριστιανικής παιδείας και προστάτες των Ελληνικών µας Γραµµάτων. Εύλογα όµως, γεννιέται το ερώτηµα: ∆εν θα αρκούσε τάχα ένας Πλάτων ή ένας ∆ηµοσθένης ή κάποιος άλλος στην ιστορία του Έθνους µας, για να γίνει προστάτης των Ελληνικών Γραµµάτων;
Ή µήπως η καθιέρωση ιδιαίτερης γιορτής των προστατών των Ελληνοχριστιανικών Γραµµάτων ήταν έργο µερικών φανατικών Χριστιανών;
Καθηγητή – Από τη στήλη “Επίκαιροι Σχολιασμοί” στον “ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ”
Η απάντηση δίνεται ξεκάθαρα από περίφηµους µελετητές της Ιστορίας και της Φιλοσοφίας. Και οι µελετητές αυτοί τονίζουν κατηγορηµατικά, ότι κανείς δεν θα µπορούσε να συγκριθεί προς τον Ιεράρχη Μ. Βασίλειο, του οποίου τη θέρµη κανείς µέχρι σήµερα δεν µπόρεσε να προσεγγίσει.
Το έργο του, κρίνεται απαράµιλλό για την πληρότητα και την αρµονία του, αξιοθαύµαστη δε είναι η σύνθεσή του. Ως προσωπικότητα, εξάλλου ο σεπτός Ιεράρχης ήταν εξίσου αξιοθαύµαστος: σοφός, ρήτωρ, κοινωνικός εργάτης, στυλοβάτης της αλήθειας, παραστάτης των πονεµένων, αγωνιστής αλύγιστος, ανυπέρβλητος Χριστιανός.
Και άλλοι όµως σεπτοί Ιεράρχες δεν υστερούσαν. Γόνοι όλοι τους ευσεβών και ενάρετων γονέων, έλαβαν το στέρεο θεµέλιο της σταθερής και άγιας διαπαιδαγώγησης. Μαθητές Εθνικών Σχολών, έζησαν την ανήσυχη νεότητά τους µε τα νάµατα και τη σκιά των ενάρετων µητέρων τους. Το γάλα της πίστης, µε το οποίο είχαν ποτίσει τους νεαρούς Βλαστούς των η Εµέλεια, η Νόννα και η Ανθούσα, έγινε το αντίδοτο του δηλητηρίου της διαφθοράς και της αµαρτίας και των σύγχρονων ιδεολογικών ρευµάτων, τα οποία έµελλαν να συναντήσουν στην ανηφορική πορεία της µόρφωσής τους.
Ως άλλες εργάτιδες µέλισσες, διαχωρίζουν το µέλι από τα άνθη που έχουν τα αγκάθια, χωρίς να πληγώνονται από τα αγκάθια της αµαρτίας και της διαφθοράς. Γνωρίζουν, όσο λίγοι άλλοι, την αρχαία Ελληνική φιλοσοφία «προς τους νέους όπως αν εξ’ ελληνικών ωφελούντο λόγων» είναι ο τίτλος σχετικής πραγµατείας του Μ. Βασιλείου, διά της οποίας συνιστάται στους νέους η µελέτη των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Αλλά δε µένουν εκεί: Προχωρούν πολύ πέρα από την αρχαία Ελληνική Γραµµατεία. Οι Τρεις Ιεράρχες µορφώνονται και συνδέουν το Αρχαίο Ελληνικό προς το Χριστιανικό πνεύµα.
Συνδυάζουν το κάλλος των Ελληνικών κλασσικών Γραµµάτων µε το πνευµατικό βάθος της Χριστιανικής πίστης.
Με άλλες λέξεις, εκχριστιανίζουν τον Ελληνισµό και εξελληνίζουν το Χριστιανισµό, ενώνουν τον Πλάτωνα µε το Θείο Απόστολο των Εθνών Παύλο, για να ανυψώσουν το περίλαµπρο οικοδόµηµα της σηµερινής Ελληνοχριστιανικής παιδείας. Γιατί η παιδεία µετά την εµφάνιση και τη διδασκαλία του Θεανθρώπου, δε µπορούσε πλέον να στηριχτεί µόνο στο αρχαίο Ελληνικό πνεύµα.
Η αρετή εξάλλου και η αγνότητα των Τριών Ιεραρχών συνδυάζεται µε την εξαιρετική Ελληνική τους µόρφωση και σοφία. Και αποδεικνύει πόσο ωραίος είναι ο συνδυασµός της Αρετής µε τη Σοφία, της Μόρφωσης µε την πίστη, η ανάπτυξη του Νου µε την αγνότητα της ψυχής, η βαθύτερη φιλανθρωπία µε τη φιλαλληλία.
Ο Μ. Βασίλειος δίνει ο ίδιος το φωτεινό παράδειγµα µε την οικοδόµηση και οργάνωση νέας πολιτείας, της πολιτείας των ασθενών της «Βασιλειάδας» της Ακρόπολης αυτής του Χριστιανικού Ελέους.
Ο Μ. Βασίλειος επίσκοπος Καισαρείας της Καππαδοκίας, δίκαια ονοµάστηκε Μέγας απαράµιλλα στην κοινωφελή πρακτική δράση, στην ρητορική ικανότητα και το θάρρος. Η ρητορική του δεινότητα, θυµίζει ρήτορες της κλασσικής εποχής.
Ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, επιστήθιος φίλος του Μ. Βασιλείου, Επίσκοπος Σασίµων Καππαδοκίας και για ένα διάστηµα Πατριάρχης Κων/λεως. Αναδείχτηκε σηµαντικός ρήτορας και συγγραφέας γεµάτος θέρµη και φαντασία αξιόλογος και ως λυρικός ποιητής.
Η λαµπρότερη όµως δόξα της Ορθόδοξης Ελληνικής Γραµµατείας, ένας από τους µέγιστους «πατέρες» της εκκλησίας µας υπήρξε αναµφίβολα ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστοµος, Αρχιεπίσκοπος Κων/λεως και υµονογράφος. Έγινε διάσηµος για τους αγώνες του Εναντίον των Αυτοκρατόρων Αρκαδίου και Ευδοξίας, όπως και για τους διωγµούς που υπέστη για τους αγώνες αυτούς. Η φλογερή ευγλωττία του, ορµητική και βίαιη συγκινεί βαθύτατα για την ειλικρίνειά της, για το υπέρ του δικαίου πάθος, τη χριστιανική φιλανθρωπία και την αγάπη.
Ηθικολόγος πολεµιστής, ζωγράφος σκληρός, αλλά ακριβολόγος των ηθών του καιρού του, δίνει την πιστότερη εικόνα της θλιβερής ηθικής κατάπτωσης της Ανατολής κατά τους χρόνους εκείνους (τέλη 4ου αιώνα). Χαρακτηρίστηκε εύλογα ένας από τους σπουδαιότερους άντρες ολόκληρης της αρχαιότητας.
Η πίστη των τριών Ιεραρχών δεν ήταν µόνο θεωρητική, αλλά εκδηλωνόταν µε έργα φιλανθρωπίας (ο Γρηγόριος µε τη διαθήκη του και ο Χρυσόστοµος µε δικά του έξοδα έδωσε διατροφή σε 3.000 χήρες και οφανά). Η δε αγάπη του προς την πατρίδα ήταν αληθινά αξιοµνηµόνευτη. «Ουδέν πατρίδος γλυκύτερου», εδίδασκε ο Χρυσόστοµος και το αποδείκνυε µε έργα όπως και οι άλλοι δύο Ιεράρχες, φωτεινά πρότυπα ελληνικής και χριστιανικής διαπαιδαγώγησης.
Εύλογη γι’αυτά η αναγνώρισή τους ως προστάτες των Ελληνικών Γραµµάτων και λίαν επιτυχής η καθιέρωση, στη µνήµη τους η εορτή της Ελληνικής Χριστιανικής παιδείας.